Ketose – metabolisme met een verschil: effectief afvallen en gezonder eten

Het keto-dieet gaat op veel lippen en zorgt meestal niet alleen voor snel en duurzaam gewichtsverlies, maar ook voor een betere concentratie en hogere prestaties in het lichaam. Waar je op moet letten bij ketose en welke voedingsmiddelen je kunt eten, lees je in ons artikel.

Frau hält Manden und Walnüsse in Händen

7 Min

  • von Paulina
Inhoud

Nu wordt het een beetje theoretisch: vanuit biochemisch perspectief betekent ketose het metabolisme van vetten. Dienovereenkomstig worden vetten als uitgangsmateriaal in het lichaam opgenomen en via verschillende stofwisselingsprocessen omgezet in zogenaamde ketonlichamen, waardoor energie wordt geproduceerd. Vet kan ook dienen als energiebron – een eigenschap die voor veel mensen zeer verrassend is. Vet wordt vaak afgekeurd, vooral in de afslankindustrie, maar vetten zijn net zo belangrijk voor ons lichaam als koolhydraten en eiwitten.

Het menselijk lichaam haalt doorgaans energie uit koolhydraten door deze om te zetten in ATP (=adenosinetrifosfaat). Zodra er echter gedurende langere tijd geen koolhydraten meer voor hem beschikbaar zijn, neemt hij vetten op en zet deze om. Dit gebeurt door ketose. De vetreserves in het lichaam zijn opgebruikt. Door zogenaamde ketogenese in de lever worden vetten en eiwitten in veel verschillende metabolische stappen omgezet in andere stoffen. Bij de afbraak van vetzuren ontstaat een co-enzym genaamd acetyl-CoA. Hieruit worden ketonlichamen geproduceerd en gebruikt als energieleveranciers.

Normaal gesproken is ketose een noodtoestand voor het lichaam en wordt het gebruikt om het lichaam zelfs in “slechte tijden” van energie te voorzien. Je kunt ook bewust en opzettelijk ketose veroorzaken door het ketogene dieet te volgen. In dit geval is het dieet gebaseerd op gezonde vetten en eiwitten, waarbij koolhydraten vrijwel volledig uit het menu verdwijnen. De ontbrekende koolhydraten zorgen er op hun beurt voor dat het lichaam zijn energiemetabolisme verandert en zo de vetten metaboliseert. Deze stofwisseling wordt ook wel ‘hongermetabolisme’ genoemd.

Der ketogene Stoffwechselprozess unter der Lupe

Jetzt wird es ein wenig theoretisch: Biochemisch gesehen bedeutet Ketose so viel wie die Verstoffwechselung von Fetten. Demnach werden Fette als Ausgangsstoff im Körper genommen und durch verschiedene Stoffwechselprozesse in sogenannte Ketonkörper umgewandelt und dabei Energie gewonnen. Fett kann nämlich ebenfalls als Energielieferant dienen – eine Eigenschaft, die für viele Menschen sehr überraschend ist. Vor allem in der Abnehmindustrie wird Fett meist stark verpönt, dabei sind Fette genauso wichtig für unseren Körper wie Kohlenhydrate und Eiweiße.

Der menschliche Körper gewinnt in der Regel aus Kohlenhydraten Energie, indem er diese zu ATP (=Adenosintriphosphat) umwandelt. Sobald ihm über längeren Zeitraum jedoch keine Kohlenhydrate mehr zur Verfügung stehen, nimmt er Fette und wandelt diese um. Dies geschieht durch die Ketose. Dabei werden die Fettreserven im Körper aufgebraucht. Durch die sogenannte Ketogenese in der Leber werden Fette und auch Proteine in vielen verschiedenen Stoffwechselschritten zu weiteren Stoffen umgewandelt. Dabei entsteht durch den Abbau von Fettsäuren ein Coenzym mit dem Namen Acetyl-CoA. Aus diesem werden wiederum Ketonkörper hergestellt, die als Energielieferant herhalten müssen.

Normalerweise ist die Ketose ein Notfallzustand für den Körper und dient dazu, den Körper auch in „schlechten Zeiten“ mit Energie versorgen zu können. Du kannst die Ketose aber auch wissentlich und absichtlich hervorrufen, indem Du Dich der ketogenen Diät unterziehst. Bei dieser basiert die Ernährung auf gesunden Fetten und Eiweißen, wobei Kohlenhydrate im Grunde komplett vom Speiseplan verschwinden. Die fehlenden Kohlenhydrate führen wiederum dazu, dass der Körper den Energiestoffwechsel umstellt und somit die Fette verstoffwechselt. Dieser Stoffwechsel wird auch „Hungerstoffwechsel“ genannt.

Ketonlichamen: definitie en uitleg

De ketonlichamen die tijdens ketogenese worden gevormd, dienen als energiebron en worden ‘verbrand’ om energie te produceren die essentieel is voor de hersenen en spieren. Meestal worden aceton, acetoacetaat en bèta-hydroxybutyraat (kortweg BHB) gevormd. Dit gebeurt bovendien veel effectiever dan het verkrijgen van energie uit koolhydraten. Omdat een ketonlichaam in slechts drie tot vijf stappen in energie kan worden omgezet. De omzetting van glucose vereist 26 stappen.

Het bijzondere aan ketonlichamen is dat ze in water oplosbaar zijn en daardoor snel door ons bloed worden getransporteerd en ook de bloed-hersenbarrière kunnen passeren. Hierdoor kunnen ze veel sneller worden opgenomen en gebruikt door de hersenen, maar ook door het hart, de nieren, de spieren of andere organen die energie nodig hebben.

Hoe ketose werkt

Als je kiest voor een ketogeen dieet, is het uiteraard handig om te weten hoe het precies werkt, waar je rekening mee moet houden bij het doorvoeren van de verandering en hoe lang de verandering daadwerkelijk duurt.

De verandering zelf kan één tot meerdere dagen duren, hoewel dit slechts een ruwe richtlijn is, aangezien elke persoon individueel op de verandering reageert. Voorwaarde hiervoor is dat het lichaam alle glucosevoorraden heeft opgebruikt en gedwongen wordt vetten als energiebron te verwerken. Maar hoe werkt het precies met keto?

Ons lichaam verandert zijn stofwisseling zodra het geen koolhydraten meer ter beschikking heeft. Dienovereenkomstig wordt de koolhydraatconsumptie tot een minimum beperkt. De verhouding van macronutriënten is erg belangrijk. Hieronder hebben wij een grove richtlijn hiervoor opgesteld:

  • 70% vet
  • 20% eiwitten
  • 10% koolhydraten

Daarom moet jouw dieet uit 70% vetten, 20% eiwitten en 10% koolhydraten bestaan . Belangrijk om te weten is echter dat zelfs 10% koolhydraten soms al te veel kan zijn. Het is dus goed mogelijk dat deze waarde ook verder verlaagd moet worden (circa 5%) zodat het lichaam in ketose raakt.

Hoeveel gram resulteert uit deze verhouding?

Als we uitgaan van een dagelijkse behoefte van 2000 kcal, kun je de individuele hoeveelheden concreet berekenen:

  • 1 g vet komt overeen met 9 kcal
  • 1 g eiwit komt overeen met 4 kcal
  • 1 g koolhydraten komt overeen met 4 kcal

De basisformule voor de berekening is:

De individuele caloriebehoefte x het percentage van de betreffende macronutriënt
_________________________________________________________
Aantal calorieën per 1 g macronutriënt

Dit resulteert in de volgende waarden:

  • Vet: 2000 x 0,7 / 9 = 156 g
  • Eiwit: 2000 x 0,2 / 4 = 100 g
  • Koolhydraten: 2000 x 0,1 / 4 = 50 g

Hoe weet je dat je in ketose bent?

De eenvoudigste manier is om de ketonlichamen in het lichaam te meten . Er zijn verschillende tests op de markt die hiervoor gebruikt kunnen worden. Vooral urinetesten in de vorm van keto-sticks zijn populair. Maar er zijn ook ademhalingsmeters of bloedonderzoeken .

Anders hangt het ook af van je eigen gevoelens. Bovenal is een gevoel van volheid gedurende lange tijd na het eten een teken, evenals een laag hongergevoel en geen trek meer. Zoetige slechte adem is ook een teken van ketonlichamen en dus ketose in het lichaam.

Voordelen van ketose

Een ketogeen dieet heeft verschillende voordelen en is daarom vooral populair om af te vallen maar ook om de prestaties te verbeteren. De volgende voordelen zijn voor veel mensen aanzienlijk:

Verbeterde en effectievere vetverbranding

De vetstofwisseling zorgt logischerwijs voor een veel betere vetverbranding in het lichaam dan andere diëten. Dit betekent dat je snel en duurzaam gewicht verliest en kunt behouden. De geproduceerde ketonlichamen hebben een verzadigend effect en voorkomen het verlangen naar voedsel door de hormonen die daarvoor in het lichaam verantwoordelijk zijn te verlagen.

Constante bloedsuikerspiegel

Tijdens het ketogene dieet zouden de bloedsuiker- en insulinespiegels in het bloed aanzienlijk moeten stabiliseren . De achtergrond is dat deze niet meer op en neer gaan door de regelmatige consumptie en stofwisseling van koolhydraten.

Het vergroten van het concentratievermogen

Een beter concentratievermogen kan worden verklaard door de goede wateroplosbaarheid van ketonlichamen. Ze kunnen niet alleen effectiever worden gemetaboliseerd dan koolhydraten, maar ze zijn ook een ideale energiebron voor onze hersenen, omdat ze in wezen ongehinderd door de bloed-hersenbarrière kunnen gaan en daardoor veel sneller energie kunnen leveren. Dit zorgt er weer voor dat onze hersenen sneller kunnen werken en onze concentratie toeneemt. Er wordt ook gezegd dat regelmatige inname van gezonde vetten de gezondheid van onze hersenen bevordert, omdat deze ook uit vetten bestaan. Omega-3-vetzuren zijn hier bijzonder nuttig.

Het lichaam heeft meer energie beschikbaar

Door het snellere en effectievere metabolisme van vetten in ketonlichamen heeft ons lichaam meer energie beschikbaar. Dit betekent dat niet alleen de hersenen, maar ook alle andere organen en spieren van voldoende energie worden voorzien. Dit betekent dat we efficiënter de dag doorkomen en over het algemeen meer gefocust zijn.

Nachteile der ketogenen Ernährung

Neben den Vorteilen dürfen natürlich auch die Nachteile nicht vergessen werden. Allen voran ist hier eine strikte Konsequenz wichtig und kann mitunter sehr schwierig sein, denn sobald der Körper Kohlenhydrate zur Verfügung hat, stellt er sofort auf den für ihn einfacheren Stoffwechsel um. Ebenso solltest Du vor allem zu Beginn der Ernährungsumstellung mit Kreislaufschwäche, Verdauungsbeschwerden oder Kopf- und Magenschmerzen rechnen. Das ist auf den verminderten Blutzuckerspiegel zurückzuführen. Man nennt es auch Low-Carb-Grippe. Sobald die Umstellung jedoch vollzogen ist, schwinden die Symptome auch schnell wieder.

Auch ist die Auswahl an Lebensmittel nicht immer so leicht und bedarf viel Kreativität. Sobald Du den Dreh jedoch raus hast, entwickelst Du eine Intuition dafür, wie viel Fett Dein Körper braucht.

Kennisgeving

An dieser Stelle ist es sehr wichtig, viel zu trinken und sich nicht zu überanstrengen, also auch häufiger Pausen zu machen!

Gesund oder gefährlich? Einschätzung der ketogenen Ernährung

Eine ketogene Ernährung hält länger satt, steigert unsere Leistung des Körpers und hat noch viele weitere Vorteile. Aber ist sie auch wirklich gesund? Schließlich ist die Ketose evolutionär eher als Notfallversorgung gedacht.

Daher ist es durchaus denkbar, dass Menschen negativ auf die Ketose
reagieren
und diese Ernährung nicht langfristig und dauerhaft durchführen können. Vor allem auch der erhöhte Konsum von tierischen Fetten kann dazu führen, dass Nieren belastet werden und nicht nur gesunde Fette, sondern auch gesättigte Fettsäuren sowie eher ungesunde Fett konsumiert werden. Auch fehlen Langzeitstudien, um hierzu eine konkrete Aussage treffen zu können. Im Zweifelsfall ist es stets mit einem Arzt abzuklären.

Grundprinzipien der ketogenen Ernährung

Am wichtigsten ist es, die Kohlenhydratzufuhr auf ein Minimum zu reduzieren. Das bedeutet, dass nur noch zwischen 20 und 50 g Kohlenhydrate am Tag gegessen werden dürfen. Besser sind sogar Werte zwischen 20 und 30 g. Es hängt jedoch immer vom Grundumsatz des Menschen ab.

Sobald mehr Fette konsumiert werden, muss sich der Körper umstellen, in dem vermehrt Enzyme produziert werden, die diese auch wieder abbauen können. Das dauert natürlich ein paar Tage.

Sinnvolle Lebensmittel in der Keto-Diät im Überblick

Die richtige Ernährung ist bei dieser Umstellung das A und O. Dies gilt vor allem auch für den wesentlich höheren Fettanteil, wobei die zugeführten Fette „gesund“ sein müssen, damit sie auch effektiv verstoffwechselt werden können.

Gezonde oliën en vetten

Fette sind bei der Ketose die wichtigsten Energielieferanten und machen demnach auch den größten Anteil bei dieser Ernährung aus. Dabei sind folgende Lebensmittel sehr zu empfehlen:

  • Kaltgepresstes Olivenöl
  • Kokosöl
  • Avocadoöl
  • Butter aus Weidehaltung
  • Eigelb aus Weidehaltung
  • Fischöl
  • Krillöl
Tip

Achte bei den Ölen möglichst auf gute Bio-Qualität. Außerdem solltest Du vor allem stark verarbeitete Fette und Öle, ebenso Margarine, Sonnenblumenöl, Erdnussöl oder auch tierisches Fett aus der Massentierhaltung meiden.

Belangrijke eiwitbronnen

Proteine sind bei dieser Ernährung ebenfalls wichtig, dürfen aber nicht im Übermaß konsumiert werden, da sie im Körper sonst zu Kohlenhydraten verstoffwechselt werden können, wodurch die Ketose beendet wird. Folgende eiweißhaltige Lebensmittel eignen sich:

  • Eier aus Freilandhaltung
  • Bio-Fleisch aus Weidehaltung
  • Fische aus dem Wildfang

Hier solltest Du Soja-Produkte, konventionelle Proteinpulver und auch Fleisch und Fisch aus Massentierhaltungen meiden.

Relevante soorten groenten

Selbstverständlich sind zahlreiche Gemüsesorten wichtige Vitamine Ballaststofflieferanten. Dennoch solltest Du darauf achten, dass das ausgewählte Gemüse auch hochwertige Öle und Fette enthält. Diese Gemüsesorten sind zu empfehlen:

  • Brokkoli
  • Gurke
  • Avocado
  • Zucchini
  • Rucola
  • Feldsalat
  • Radieschen
  • Knoblauch und Zwiebeln
  • Pilze
  • Tomaten
  • Oliven
  • Blumenkohl

An dieser Stelle solltest Du auf stärke- und kohlenhydrathaltige Sorten wie Kürbis, Kartoffeln oder Süßkartoffeln verzichten, da sie dazu führen, dass der Körper aus dem ketogenen Stoffwechsel rausgeht und wieder in den normalen wechselt.

Zaden en noten als belangrijke bronnen van plantaardig vet

Vor allem Nüsse sind wichtige pflanzliche Fettlieferanten. Dennoch enthalten sie auch eine geringe Menge an Kohlenhydraten und Antinährstoffen und sollten daher in Maßen verzehrt werden. Folgende sind geeignet:

  • Mandeln
  • Walnüsse
  • Pekannüsse
  • Pistazien
  • Chiasamen
  • Cashewnüsse
  • Haselnüsse
  • Macadamianüsse
Bessen en soorten fruit

Obst und Beeren dienen als wichtige Quelle für sekundäre Pflanzenstoffe, Vitamine und Mineralstoffe. Dennoch können sie Fruchtzucker enthalten, der wiederum die Ketose stoppt. Hier ist also eher darauf zu achten, Fructose-arme Sorten zu konsumieren. Dazu zählen:

  • Erdbeeren
  • Blaubeeren
  • Zitronen
  • Limetten
  • Himbeeren
  • Brombeeren

Dranken

Auch die Getränke sollten bei der ketogenen Ernährung wohlüberlegt sein. Idealerweise trinkst Du Wasser, Mineralwasser, ungesüßte Kräutertees oder selbstgemachte Limonaden. Auch Knochenbrühe und der Bulletproof Coffee am Morgen sind üblich. Softdrinks mit oder ohne Zucker beziehungsweise künstlichen Zuckerersatzstoffen sind in jedem Fall zu vermeiden. Auch alkoholische Getränke wie Bier, Cocktails oder Weißwein sind wahre Kohlenhydrat-Bomben und sollten unbedingt gemieden werden.

Tip

Willst Du doch mal alkoholische Getränke konsumieren, solltest Du eher zu Rum, Wodka oder Whiskey greifen. Auch vergleichbare Sorten sind in Ordnung, solange sie kohlenhydratarm sind.

Dit is hoe de verandering in het dieet slaagt

Er zijn verschillende manieren om in ketose te raken. Vooral vasten is voor veel mensen een grote hulp om met dit dieet aan de slag te gaan. Niet alleen intermitterend vasten helpt, maar ook een 24-uurs vastenfase. Kortom, je moet je pas na het vasten aan het ketogene dieet houden. Ook kom je in ketose zodra je je koolhydraatwaarde minimaal 14 dagen onder de 50 gram per dag houdt en een vetrijk dieet volgt.

Het is echter heel belangrijk dat niet alleen de inname van koolhydraten wordt verminderd, maar ook dat de glucosevoorraden van het lichaam volledig worden geleegd. Pas dan begint het lichaam ketose. Daarom duurt het proces een paar dagen en kan het soms wat versneld worden door duurtraining.

Als het om het ketogene dieet gaat, zijn een uitgebalanceerd dieet en de kwaliteit van de voeding erg belangrijk. Onze SHEKO-shake en onze vetverbrander kunnen ook nuttig zijn. Dankzij het guarana- extract dat het bevat, ondersteunt het de vetverbranding1.

Ketose – een korte samenvatting

Ketose is een zeer populair dieet dat helpt bij gewichtsverlies en een betere concentratie. Het lichaam wordt ‘kunstmatig’ in hongersnood gebracht door de koolhydraten tot een minimum te beperken, terwijl de vetconsumptie enorm toeneemt. Dit betekent dat het lichaam geen koolhydraten meer gebruikt, maar vetten als energiebron.

Hier komt de naam ‘vetmetabolisme’ vandaan, omdat zowel de aangevoerde vetten als de vetophopingen in het lichaam worden gebruikt als energieleveranciers en worden verwerkt tot ketonlichamen, die op hun beurt via ons bloed naar organen, hersenen en spieren worden getransporteerd en doen daar hun werk. De verandering kost echter tijd en is voor elke persoon individueel, en het lichaam kan ook zeer snel uit ketose worden “geschopt” zodra er ook maar de geringste kans bestaat om koolhydraten te gaan gebruiken. Een consistente aanpak is daarom cruciaal.

Veelgestelde vragen over ketose

Heb je vragen over ketose? Hier verduidelijken we de belangrijkste informatie over ketose en het ketogene dieet:

Wat is ketose?

Ketose verwijst naar de vetstofwisseling in het menselijk lichaam en treedt op wanneer het lichaam niet langer over koolhydraten of glucose als energiebron beschikt. Het wordt ook wel hongermetabolisme genoemd en haalt energie uit de vetvoorraden van ons lichaam en uit de geconsumeerde vetten. Het oorspronkelijke doel van ketose is om het lichaam in leven te houden en te voorzien van energie in moeilijke tijden. Tegenwoordig wordt ketose ook vaak gebruikt om af te vallen.

Wanneer ben je in ketose?

De omschakeling kan één tot meerdere dagen duren. De verandering kost tijd, vooral bij mensen die voorheen veel koolhydraten consumeerden. In principe kan je uitgaan van vijf tot zeven dagen. Maar deze waarde is ook slechts een ruwe richtlijn.

Hoe herken je ketose?

Hier zijn verschillende tekenen van, hoewel hoofdpijn of zelfs zwakte kunnen optreden aan het begin van de verandering in het dieet. Concrete aanwijzingen dat het lichaam in ketose verkeert zijn:

  • droge mond ondanks het drinken van veel vocht
  • Gewichtsverlies
  • Meting van ketonlichamen in urine met behulp van welke meetmethode dan ook
  • Zoetige tot scherpe slechte adem
  • Spijsverteringsproblemen
  • Hoge concentratie

Wanneer val je uit ketose?

Het lichaam raakt uit ketose zodra koolhydraten in een of andere vorm weer beschikbaar zijn. Dit kan gebeuren door de consumptie van koolhydraten en alcoholische dranken, of door overmatige consumptie van eiwitten, die ook kunnen worden gemetaboliseerd tot koolhydraten via de zogenaamde gluconeogenese, die op hun beurt worden gebruikt om energie te leveren.

Welke rol speelt lichaamsbeweging bij ketose?

Vooral duursporten kunnen helpen om je voedingspatroon sneller te veranderen en zo het lichaam eerder in de ketogene stofwisseling te krijgen. Alleen zogenaamde aërobe sporten zoals zwemmen, fietsen of yoga zijn echter nuttig. Lichte krachttraining met je eigen lichaamsgewicht kan ook helpen.

1 Het goedkeuringsproces voor deze gezondheidsclaims is nog niet afgerond.

Bronnen: